Η στρατηγική της Microsoft για data centers AI στην Ευρώπη

Η έννοια της «ψηφιακής κυριαρχίας» έχει αναδειχθεί σε κεντρικό στόχο για την Ευρώπη τα τελευταία χρόνια. Σημαίνει ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση επιδιώκει να ελέγχει τη δική της ψηφιακή μοίρα – να ορίζει πρότυπα και κανόνες για τις νέες τεχνολογίες, όπως η τεχνητή νοημοσύνη (AI), και να εξασφαλίζει ότι τα δεδομένα των πολιτών και των οργανισμών της προστατεύονται υπό τους δικούς της νόμους. Η Ευρώπη έχει υιοθετήσει ένα αυστηρό ρυθμιστικό πλαίσιο (π.χ. GDPR για την ιδιωτικότητα, Νόμο για τις Ψηφιακές Αγορές/DMA, υπό συζήτηση τον Νόμο για την Τεχνητή Νοημοσύνη/AI Act) που συχνά επηρεάζει και παγκόσμια – φαινόμενο γνωστό ως «Brussels effect». Ωστόσο, παρά αυτές τις νομοθετικές πρωτοβουλίες, η ΕΕ εξακολουθεί να αντιμετωπίζει προκλήσεις στο πεδίο της τεχνολογικής αυτονομίας. Συγκεκριμένα, δυσκολεύεται να αναπτύξει σε κλίμακα τις δικές της τεχνολογικές καινοτομίες και παραμένει εξαρτημένη από εξωτερικούς παρόχους AI, κυρίως από τις ΗΠΑ και την Κίνα. Αυτή η εξάρτηση έρχεται σε σύγκρουση με τον στόχο της για τεχνολογική αυτοδυναμία και μπορεί να παρεμποδίσει άλλους στόχους πολιτικής, όπως την ψηφιακή οικονομική ανάπτυξη και την κυβερνοασφάλεια.

Σε αυτό το πλαίσιο, τα data centers – δηλαδή τα κέντρα δεδομένων όπου αποθηκεύονται και υπολογίζονται τεράστιοι όγκοι δεδομένων – παίζουν κρίσιμο ρόλο. Αποτελούν την υποδομή-θεμέλιο της ψηφιακής εποχής και ειδικότερα της AI. Η τεχνητή νοημοσύνη απαιτεί ισχυρούς υπολογιστικούς πόρους και πρόσβαση σε δεδομένα για να εκπαιδεύει μοντέλα και να λειτουργεί αποτελεσματικά. Αυτοί οι πόροι παρέχονται από εκτεταμένα δίκτυα cloud και κέντρων δεδομένων. Εάν τα data centers βρίσκονται στην Ευρώπη και λειτουργούν υπό ευρωπαϊκούς κανόνες, εξασφαλίζεται ότι τα ευαίσθητα δεδομένα των πολιτών και των οργανισμών παραμένουν «κοντά στο σπίτι» και υπόκεινται στη δικαιοδοσία και τα υψηλά πρότυπα προστασίας της ΕΕ.. Με άλλα λόγια, η ανάπτυξη εγχώριας υποδομής cloud δεν είναι απλώς θέμα οικονομικής επένδυσης, αλλά ζήτημα κυριαρχίας – επιτρέπει στην Ευρώπη να μην εξαρτάται από κέντρα δεδομένων ή παρόχους εκτός επικράτειας όταν πρόκειται για κρίσιμες υπηρεσίες, δεδομένα πολιτών ή κυβερνητικές λειτουργίες.

Επιπλέον, η πανδημία και γεωπολιτικές εντάσεις έχουν υπογραμμίσει την ανάγκη για αξιόπιστη και ανθεκτική ψηφιακή υποδομή. Για παράδειγμα, ο πόλεμος στην Ουκρανία έδειξε πόσο σημαντικό είναι τα δεδομένα ενός κράτους να μπορούν να προστατευτούν και να διατηρηθούν λειτουργικά ακόμα κι αν απειλείται η φυσική του επικράτεια. Η μεταφορά κρίσιμων δεδομένων και υπηρεσιών της Ουκρανίας σε ευρωπαϊκά data centers διατήρησε σε λειτουργία το ψηφιακό της οικοσύστημα εκτός της εμβέλειας φυσικών επιθέσεων.. Η Ευρώπη θέλει να έχει αυτήν τη «βραχώδη αυτοπεποίθηση» στην ψηφιακή της υποδομή: ότι ό,τι κι αν συμβεί, τα δεδομένα και τα συστήματά της θα παραμείνουν ασφαλή και σε λειτουργία.

Όλα αυτά εξηγούν γιατί η Ευρώπη επενδύει στην έννοια της ψηφιακής κυριαρχίας και απαιτεί από τους μεγάλους τεχνολογικούς παρόχους να την σεβαστούν. Όπως το έθεσε χαρακτηριστικά ο Michael Winterson, γενικός γραμματέας του Ευρωπαϊκού Συνδέσμου Κέντρων Δεδομένων, «στην Ευρώπη, τα δεδομένα ανήκουν στο άτομο που τα δημιουργεί – κάτι θεμελιωδώς διαφορετικό από τις ΗΠΑ, όπου ανήκουν στην πλατφόρμα, ή την Κίνα, όπου ανήκουν στο κράτος». Με βάση αυτή τη φιλοσοφία και με εργαλεία όπως ο GDPR, η Ευρώπη προσπαθεί να οικοδομήσει μια ενοποιημένη ψηφιακή αγορά όπου η ελεύθερη ροή δεδομένων θα συνδυάζεται με υψηλή προστασία, δίνοντας της την ευκαιρία να ανταγωνιστεί τους παγκόσμιους τεχνολογικούς γίγαντες σε ισότιμο επίπεδο.

Σε αυτό το περιβάλλον, η Microsoft – μία από τις μεγαλύτερες εταιρείες cloud και AI παγκοσμίως – έχει χαράξει μια συγκεκριμένη στρατηγική για να υποστηρίξει την Ευρώπη. Αναγνωρίζει ότι οι ευρωπαϊκές χώρες «θέλουν και χρειάζονται ένα παγκοσμίου επιπέδου και ευρύ οικοσύστημα AI και cloud». Για τον λόγο αυτό, έχει ανακοινώσει σημαντική επέκταση της υποδομής της στην Ευρώπη. Συγκεκριμένα, σχεδιάζει να αυξήσει τη χωρητικότητα των ευρωπαϊκών της data centers κατά 40% μέσα στα επόμενα δύο χρόνια, επεκτείνοντας τις επιχειρήσεις κέντρων δεδομένων σε 16 ευρωπαϊκές χώρες. Συνυπολογίζοντας και την κατασκευή νέων μονάδων που βρίσκονται ήδη σε εξέλιξη, αυτές οι κινήσεις θα έχουν ως αποτέλεσμα να υπερδιπλασιαστεί η συνολική χωρητικότητα της Microsoft στην Ευρώπη την περίοδο 2023-2027, ξεπερνώντας τα 200 λειτουργικά data centers σε ολόκληρη την ήπειρο. Αυτή η μεγάλης κλίμακας επένδυση υποδομής θεωρείται καταλυτική για την οικονομική ανάπτυξη και ανταγωνιστικότητα της Ευρώπης, καθώς η ευρεία διάχυση της AI αναμένεται να αποτελέσει έναν από τους σημαντικότερους μοχλούς καινοτομίας και παραγωγικότητας την επόμενη δεκαετία.

Με άλλα λόγια, όπως ο ηλεκτρισμός και οι άλλες γενικής χρήσης τεχνολογίες στο παρελθόν, έτσι και η τεχνητή νοημοσύνη σε συνδυασμό με τα cloud data centers θεωρούνται η επόμενη φάση εκβιομηχάνισης: δημιουργούν πραγματικές δυνατότητες που τροφοδοτούν την επιχειρηματική και βιομηχανική καινοτομία, υποστηρίζουν τα εθνικά συστήματα υγείας, επιτρέπουν ασφαλείς ψηφιακές δημόσιες υπηρεσίες και ενισχύουν εργαλεία εκπαίδευσης – όλα αυτά ενώ τα δεδομένα και οι λειτουργίες παραμένουν εγχώρια, υπό την ισχύ των ευρωπαϊκών νόμων και κανονισμών.

Συνοψίζοντας, η ψηφιακή κυριαρχία δεν είναι ένα αφηρημένο ιδανικό, αλλά μια πρακτική ανάγκη για την Ευρώπη προκειμένου να διασφαλίσει την αυτονομία, την ασφάλεια και την ευημερία της στην ψηφιακή εποχή. Τα data centers και οι υποδομές cloud αποτελούν τον σκελετό πάνω στον οποίο θα στηριχθεί αυτή η κυριαρχία, ιδίως όσον αφορά την AI. Η στρατηγική της Microsoft ευθυγραμμίζεται με αυτήν την ανάγκη, επιδιώκοντας να χτίσει ένα ευρύ οικοσύστημα cloud και AI στην Ευρώπη που θα επιτρέψει σε κάθε χώρα να αξιοποιήσει πλήρως αυτές τις τεχνολογίες «κρατώντας τα δεδομένα και τις λειτουργίες κοντά στην πατρίδα» και σύμφωνα με τους κανόνες της.

Οι δεσμεύσεις της Microsoft ως προς την Ευρωπαϊκή νομοθεσία

Για να κερδηθεί η εμπιστοσύνη των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων και οργανισμών, δεν αρκεί η ύπαρξη φυσικής υποδομής στην Ευρώπη – απαιτείται και η συμμόρφωση με το ευρωπαϊκό ρυθμιστικό πλαίσιο και τις αξίες που το συνοδεύουν. Η Microsoft, όντας μια αμερικανική εταιρεία με παγκόσμια παρουσία, αναγνωρίζει ότι πρέπει να λειτουργεί «σαν ντόπιος» σε κάθε περιοχή. Στην Ευρώπη, αυτό σημαίνει σεβασμό και συμμόρφωση με τους ευρωπαϊκούς νόμους, ακόμη και αν αυτοί είναι αυστηροί ή διαφέρουν από άλλες περιοχές. Σύμφωνα με τον Brad Smith (Πρόεδρο της Microsoft), η εταιρεία επενδύει δεκάδες δισεκατομμύρια δολάρια κάθε χρόνο για να επεκτείνει τα κέντρα δεδομένων της στην Ευρώπη, και αυτές οι επενδύσεις «δεν είναι πάνω σε ρόδες» – δηλαδή δεν είναι προσωρινές ή μεταφερόμενες – αλλά μόνιμες εγκαταστάσεις που υπόκεινται στους τοπικούς νόμους, κανονισμούς και κυβερνήσεις.

Όπως χαρακτηριστικά σημειώνει, παρότι καμία εταιρεία (ούτε πολίτης) δεν συμφωνεί πάντα με κάθε πολιτική κάθε κυβέρνησης, η Microsoft έχει μακρά ιστορία σεβασμού και συμμόρφωσης με τους ευρωπαϊκούς νόμους, ακόμη και όταν έχει χάσει δικαστικές υποθέσεις στα ευρωπαϊκά δικαστήρια Η αρχή είναι σαφής: οι ευρωπαϊκοί νόμοι ισχύουν για τις επιχειρηματικές πρακτικές της Microsoft στην Ευρώπη, όπως οι τοπικοί νόμοι ισχύουν στις ΗΠΑ ή αλλού. Αυτό περιλαμβάνει την ευρωπαϊκή νομοθεσία ανταγωνισμού, τον Digital Markets Act (DMA) και άλλους σημαντικούς κανονισμούς. Με απλά λόγια, η Microsoft δεσμεύεται όχι μόνο να χτίσει ψηφιακή υποδομή στην Ευρώπη, αλλά και να σεβαστεί τον ρόλο των ευρωπαϊκών νόμων στη ρύθμιση των προϊόντων και υπηρεσιών της.

Στην πράξη, ποιες είναι αυτές οι δεσμεύσεις; Πρώτον, η συμμόρφωση με τον Γενικό Κανονισμό Προστασίας Δεδομένων (GDPR) και τους κανονισμούς ιδιωτικότητας. Η Microsoft έχει αναπτύξει τεχνολογικές λύσεις ώστε οι πελάτες της να ελέγχουν πού αποθηκεύονται και επεξεργάζονται τα δεδομένα τους, πώς κρυπτογραφούνται και ποιος έχει πρόσβαση σε αυτά. Ένα εμβληματικό έργο σε αυτό τον τομέα είναι το EU Data Boundary – ένα εγχείρημα της Microsoft που ολοκληρώθηκε πρόσφατα, προσφέροντας στους ευρωπαίους πελάτες τη δυνατότητα να αποθηκεύουν και να επεξεργάζονται τα δεδομένα τους αποκλειστικά εντός της ΕΕ και του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου (EFTA).  Από τον Ιανουάριο του 2024, όλοι οι ευρωπαϊκοί δημόσιοι και εμπορικοί πελάτες της Microsoft μπορούν να διατηρούν τα δεδομένα και τα προσωπικά αναγνωριστικά τους για τις βασικές cloud υπηρεσίες της εταιρείας – συμπεριλαμβανομένων των Microsoft 365, Dynamics 365, Power Platform και Azure – εντός της Ευρώπη. Τρεις μήνες αργότερα, η Microsoft επέκτεινε αυτό το πλαίσιο ώστε να καλύπτει και τα δεδομένα που παράγονται από αλληλεπιδράσεις τεχνικής υποστήριξης (professional services data), ολοκληρώνοντας έτσι πλήρως το έργο EU Data Boundary. Αυτό σημαίνει ότι, σε όλο το εύρος του cloud stack (από υποδομή ως υπηρεσία – IaaS, πλατφόρμα ως υπηρεσία – PaaS, μέχρι λογισμικό ως υπηρεσία – SaaS), οι ευρωπαίοι πελάτες έχουν τη δυνατότητα να περιορίζουν τα δεδομένα τους εντός Ευρώπης, ακόμη και όταν χρησιμοποιούν προηγμένες υπηρεσίες όπως το Microsoft 365 Copilot (ένα AI εργαλείο).Πρόκειται για μια απτή απόδειξη ότι η Microsoft προσαρμόζει τις υπηρεσίες της προκειμένου να τηρούν ευλαβικά τις ευρωπαϊκές απαιτήσεις για κυριαρχία δεδομένων και ιδιωτικότητα.

Δεύτερον, η Microsoft ευθυγραμμίζεται με τις ευρωπαϊκές ανησυχίες σχετικά με την πρόσβαση κυβερνήσεων σε δεδομένα. Ένα μεγάλο ζήτημα για την ψηφιακή κυριαρχία της ΕΕ είναι η πιθανότητα ξένες κυβερνήσεις (π.χ. των ΗΠΑ) να απαιτήσουν πρόσβαση ή έλεγχο σε δεδομένα Ευρωπαίων, μέσω νόμων όπως ο αμερικανικός CLOUD Act. Για να καθησυχάσει αυτές τις ανησυχίες, η Microsoft ανακοίνωσε μια “Δέσμευση Ψηφιακής Ανθεκτικότητας” (Digital Resilience Commitment). Με βάση αυτήν, σε κάθε ενδεχόμενο όπου μια κυβέρνηση οπουδήποτε στον κόσμο διατάξει την Microsoft να αναστείλει ή να τερματίσει τις cloud υπηρεσίες της στην Ευρώπη, η Microsoft υπόσχεται ότι θα εναντιωθεί άμεσα και έντονα σε ένα τέτοιο μέτρο με κάθε νομικό μέσο – συμπεριλαμβανομένης της δικαστικής οδού. Επιπλέον, ενσωματώνει αυτήν τη νέα δέσμευση σε όλα τα συμβόλαια που υπογράφει με τις εθνικές κυβερνήσεις της Ευρώπης και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, καθιστώντας την νομικά δεσμευτική για τη Microsoft Corporation και όλες τις θυγατρικές της. Η κίνηση αυτή είναι πρωτόγνωρη: στην ουσία η Microsoft εγγυάται συμβατικά ότι θα υπερασπιστεί το δικαίωμα των ευρωπαϊκών πελατών της να συνεχίσουν να έχουν πρόσβαση στις υπηρεσίες cloud, ακόμα και αν υπάρξει γεωπολιτική πίεση από τρίτες χώρες. Η εταιρεία έχει αποδείξει και στο παρελθόν πως είναι διατεθειμένη να φτάσει στα δικαστήρια για να προστατεύσει τα δικαιώματα των πελατών της – για παράδειγμα, κατά τη δεκαετία του 2010 είχε υποβάλει πολλαπλές αγωγές εναντίον του Υπουργείου Δικαιοσύνης των ΗΠΑ, υπερασπιζόμενη την ιδιωτικότητα των δεδομένων πελατών της στις ΗΠΑ και την Ευρώπη. Αυτή η ιστορία προσφυγών (που περιλαμβάνει και μια απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου των ΗΠΑ υπέρ της Microsoft σε θέμα δικαιωμάτων μεταναστών εργαζομένων) δείχνει ότι η Microsoft δεν διστάζει να αντιταχθεί σε κυβερνητικές εντολές όταν θεωρεί πως διακυβεύονται αρχές ή δικαιώματα. Πλέον, δηλώνει έτοιμη να πράξει το ίδιο ειδικά για να εξασφαλίσει τη συνέχεια λειτουργίας των ευρωπαϊκών data centers της ακόμη και σε ακραία σενάρια πιέσεων.

Τρίτον, η εταιρεία δηλώνει ρητά ότι σέβεται το ευρωπαϊκό ανταγωνιστικό δίκαιο και νομοθετήματα όπως ο DMA. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό σε μια εποχή που η ΕΕ προσπαθεί να περιορίσει πρακτικές ολιγοπωλίων στον ψηφιακό τομέα. Η Microsoft έχει ήδη προβεί σε αλλαγές των πολιτικών της στην Ευρώπη για να ευθυγραμμιστεί με αυτές τις απαιτήσεις. Ένα παράδειγμα είναι η απόφαση της να τροποποιήσει τις άδειες χρήσης (licensing) των προϊόντων cloud της, δίνοντας ευνοϊκότερους όρους στους Ευρωπαίους παρόχους cloud υπηρεσιών, σε σχέση με μεγάλους ανταγωνιστές όπως η Amazon και η Google.  Αυτή η κίνηση ήρθε μετά από ανησυχίες ευρωπαϊκών εταιρειών cloud ότι οι πρακτικές αδειοδότησης της Microsoft δημιουργούσαν ανταγωνιστικό μειονέκτημα για εκείνες. Πράγματι, από το 2022 η Microsoft ανακοίνωσε αλλαγές που επιτρέπουν σε τοπικούς παρόχους να φιλοξενούν υπηρεσίες της Microsoft στις υποδομές τους με πιο ευνοϊκούς όρους, καθώς και νέες τεχνολογικές λύσεις ειδικά προσαρμοσμένες για τις ευρωπαϊκές αγορές. Αυτό αποτελεί μια προσπάθεια συμμόρφωσης με το πνεύμα του ευρωπαϊκού ανταγωνιστικού δικαίου – προωθώντας ένα πιο διαφοροποιημένο οικοσύστημα όπου το cloud μονοπώλιο των διεθνών κολοσσών μετριάζεται, δίνοντας χώρο και σε ευρωπαϊκές εταιρείες να προσφέρουν υπηρεσίες.

Τέλος, αξίζει να σημειωθεί ότι η Microsoft κατανοεί και σέβεται τη γενικότερη ευρωπαϊκή προσέγγιση στη νομοθεσία τεχνολογίας. Εκτός από τα παραπάνω, συμμετέχει ενεργά σε διαβουλεύσεις και ομάδες εργασίας της ΕΕ για επερχόμενους κανονισμούς. Για παράδειγμα, στον τομέα της κυβερνοασφάλειας (που θα συζητηθεί αναλυτικά παρακάτω), η Microsoft είναι μέλος της Ομάδας Εμπειρογνωμόνων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την Κυβερνοασφάλεια Προϊόντων με Ψηφιακά Στοιχεία, συνεισφέροντας στη διαμόρφωση του Νόμου για την Κυβερνοανθεκτικότητα (Cyber Resilience Act).

 Παρομοίως, παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις γύρω από τον προτεινόμενο Κανονισμό για την Τεχνητή Νοημοσύνη (AI Act) ώστε οι υπηρεσίες της (π.χ. το Azure AI ή το GitHub Copilot) να συμμορφώνονται με τις νέες απαιτήσεις όταν αυτές τεθούν σε ισχύ. Όλες αυτές οι ενέργειες στέλνουν ένα μήνυμα: η Microsoft επιδιώκει να είναι ένας “έμπιστος” συνεργάτης στην ευρωπαϊκή ψηφιακή αγορά – όχι μια ξένη δύναμη που επιβάλλει τους δικούς της όρους, αλλά μια εταιρεία που σέβεται τους κανόνες του τόπου όπου δραστηριοποιείται και προσαρμόζει ανάλογα τα προϊόντα και τις πρακτικές της.

Ενίσχυση της κυβερνοασφάλειας και σχετικές επενδύσεις

Η κυβερνοασφάλεια αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο της ψηφιακής κυριαρχίας. Ακόμα και η πιο εκτεταμένη υποδομή data centers και οι αυστηρότεροι νόμοι προστασίας δεδομένων θα ήταν ανεπαρκείς, εάν τα συστήματα δεν είναι ασφαλή από κυβερνοεπιθέσεις ή αν δεν υπάρχει σχέδιο αντιμετώπισης κρίσεων. Η Ευρώπη έχει βρεθεί αντιμέτωπη με αυξανόμενες ψηφιακές απειλές, από επιθέσεις κρατικών και μη-κρατικών φορέων, έως προσπάθειες επηρεασμού εκλογών και υπονόμευσης κρίσιμων υπηρεσιών. Η στρατηγική της Microsoft στην Ευρώπη, λοιπόν, δίνει ιδιαίτερη έμφαση στην ενίσχυση της κυβερνοασφάλειας και στην επένδυση σε ανθεκτικότητα.

Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα της συμβολής της Microsoft στην ευρωπαϊκή κυβερνοασφάλεια ήταν ο ρόλος της κατά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2022. Με το που ξέσπασε ο πόλεμος, η Microsoft βοήθησε άμεσα στη μεταφορά των κρίσιμων δεδομένων και υπηρεσιών της Ουκρανικής κυβέρνησης σε data centers της ανά την Ευρώπη. Αυτή η κίνηση εξασφάλισε ότι το ψηφιακό κράτος της Ουκρανίας θα συνέχιζε να λειτουργεί απρόσκοπτα, προστατευμένο από φυσικές επιθέσεις (πυραύλους, βομβαρδισμούς) που θα μπορούσαν να καταστρέψουν εγχώρια κέντρα δεδομένων. Παράλληλα, η Microsoft ενεργοποιήθηκε για να βοηθήσει τις ουκρανικές αρχές (αλλά και τους πολίτες) στην άμυνα έναντι κυβερνοεπιθέσεων. Από την αρχή του πολέμου, η εταιρεία έχει παράσχει πάνω από 500 εκατομμύρια δολάρια σε δωρεάν τεχνολογική και οικονομική βοήθεια προς την Ουκρανία. Αυτό περιλαμβάνει συνεχή παροχή υπηρεσιών κυβερνοασφάλειας, κοινοποίηση πληροφοριών για κυβερνοαπειλές (threat intelligence), προστασία κρίσιμων υποδομών από επιθέσεις και υποστήριξη στη θωράκιση των εκλογικών διαδικασιών. Σημαντικό είναι ότι τέτοιου είδους υποστήριξη δεν διακόπηκε στιγμή – η Microsoft συνέχισε αδιάλειπτα να προσφέρει προστασία κυβερνοασφάλειας στο ΝΑΤΟ, στην Ουκρανία και σε άλλες ευρωπαϊκές κυβερνήσεις καθ’ όλη τη διάρκεια της κρίσης. Αυτή η εμπειρία ανέδειξε δύο πράγματα: πρώτον, ότι τα εκτεταμένα δίκτυα κέντρων δεδομένων μπορούν να συμβάλουν και στην ευρύτερη εθνική και ηπειρωτική ανθεκτικότητα (διατηρώντας υπηρεσίες online παρά τον φυσικό πόλεμο), και δεύτερον ότι η συνεργασία ενός μεγάλου τεχνολογικού παρόχου με τις κυβερνήσεις μπορεί να αποτελέσει γραμμή άμυνας απέναντι σε κρατικές ψηφιακές απειλές.

Με τις απειλές στον κυβερνοχώρο να αυξάνονται σε αριθμό και πολυπλοκότητα, η Microsoft ανακοίνωσε νέα βήματα για την ενίσχυση της ασφάλειας στην Ευρώπη. Καταρχάς, δημιούργησε έναν νέο θεσμό: Διορισμός Αναπληρωτή Chief Information Security Officer (CISO) για την Ευρώπη Ο παγκόσμιος CISO της Microsoft, Igor Tsyganskiy, ανακοίνωσε ότι η εταιρεία ορίζει έναν ανώτερο στέλεχο ως αναπληρωτή υπεύθυνο ασφάλειας ειδικά για την Ευρώπη, στο πλαίσιο του Συμβουλίου Διακυβέρνησης Κυβερνοασφάλειας της Microsoft. Αυτό το στέλεχος θα αφιερωθεί αποκλειστικά στις ευρωπαϊκές ανάγκες ασφαλείας και θα λογοδοτεί απευθείας στον παγκόσμιο CISO της εταιρείας. Η κίνηση αυτή αντανακλά τη σημασία και την παγκόσμια επιρροή των ευρωπαϊκών κανονισμών κυβερνοασφάλειας, όπως σημειώνει η ανακοίνωση, καθώς και τη δέσμευση της Microsoft να ανταποκριθεί (και να υπερβεί) αυτές τις προσδοκίες. Ο Αναπληρωτής CISO για την Ευρώπη θα είναι υπεύθυνος για τη συμμόρφωση με τους τρέχοντες και αναδυόμενους κανονισμούς κυβερνοασφάλειας στην Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένου του Κανονισμού Ψηφιακής Επιχειρησιακής Ανθεκτικότητας (DORA) για τον χρηματοπιστωτικό τομέα, της Οδηγίας NIS 2 για την ασφάλεια δικτύων και πληροφοριών, και του επερχόμενου Νόμου για την Κυβερνοανθεκτικότητα (Cyber Resilience Act – CRA). Αυτοί οι νόμοι αναμένεται να μετασχηματίσουν το ρυθμιστικό τοπίο της ασφάλειας, όπως ακριβώς έκανε ο GDPR για την ιδιωτικότητα. Η Microsoft δηλώνει ότι συμμερίζεται αυτή την εκτίμηση – θεωρεί τον CRA μια νέα «χρυσή τομή» (gold standard) για την κυβερνοασφάλεια παγκοσμίως και δεσμεύεται να διαθέσει πρόσθετους πόρους για να συμμορφωθεί με αυτόν. Μάλιστα, ήδη συμμετέχει ενεργά στις προπαρασκευαστικές προσπάθειες υλοποίησης του CRA σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, βιομηχανικούς εταίρους και πελάτες, ενόψει των προθεσμιών συμμόρφωσης που πλησιάζουν.

Επιπλέον, η Microsoft συνεχίζει να ενισχύει την τεχνολογική της φαρέτρα για να προστατεύσει τους πελάτες της από νέες απειλές. Αναπτύσσει λύσεις “Confidential Compute” στο Azure που εξαλείφουν τη δυνατότητα πρόσβασης σε δεδομένα από τρίτους – ακόμα και από τη Microsoft – μέσω τεχνικών κρυπτογράφησης κατά την επεξεργασία (TEE, trusted execution environments)blogs.microsoft.com. Προσφέρει επίσης πολλαπλές επιλογές κρυπτογράφησης στους ευρωπαίους πελάτες, συμπεριλαμβανομένου του να διαχειρίζονται τα δικά τους κλειδιά κρυπτογράφησης ή να χρησιμοποιούν υπηρεσίες όπως το Double Key Encryption. Όλες αυτές οι τεχνικές προσθήκες έχουν ως στόχο να δώσουν στους πελάτες τον μέγιστο έλεγχο και ασφάλεια των δεδομένων τους, μειώνοντας έτσι την έκθεση σε κινδύνους παραβίασης.

Τέλος, η Microsoft αναγνωρίζει ότι η εμπιστοσύνη (trust) στην ψηφιακή εποχή θεμελιώνεται στην ασφάλεια. «Η ασφάλεια είναι το θεμέλιο της εμπιστοσύνης», σημειώνει η εταιρεία, και για να διατηρηθεί αυτή η εμπιστοσύνη θα πρέπει να υπάρχει διαρκής επαγρύπνηση και συνεργασία. Στο πνεύμα αυτό, η Microsoft έχει λανσάρει και πρωτοβουλίες όπως το Secure Future Initiative, ενώ παράλληλα συμμετέχει σε ευρύτερες προσπάθειες βελτίωσης της ασφάλειας του λογισμικού ανοιχτού κώδικα και της διαδικασίας πιστοποίησης ασφαλείας. Για παράδειγμα, δεσμεύεται να συνεισφέρει τεχνογνωσία στην εφαρμογή των απαιτήσεων ασφαλείας που θέτει ο CRA, ώστε και οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις (οικονομικοί φορείς) να είναι καλύτερα προετοιμασμένες για τη συμμόρφωση με αυτόν τον νόμο. Επίσης, επικεντρώνεται σε θέματα όπως η αναφορά περιστατικών και ευπαθειών, η ασφάλεια «by design» και «by default», καθώς και η βελτίωση της ασφάλειας και επαλήθευσης του ανοικτού λογισμικού.

Συνολικά, οι επενδύσεις και οι πρωτοβουλίες της Microsoft στην κυβερνοασφάλεια λειτουργούν υποστηρικτικά ως προς την ευρωπαϊκή ψηφιακή κυριαρχία. Μια Ευρώπη που υιοθετεί τεχνητή νοημοσύνη και cloud σε κάθε τομέα, πρέπει ταυτόχρονα να αισθάνεται βέβαιη ότι αυτά είναι θωρακισμένα. Από τη στρατιωτική/κρατική ασφάλεια (όπως στην Ουκρανία) μέχρι την προστασία των επιχειρήσεων και των πολιτών από καθημερινές κυβερνοαπειλές, η στρατηγική της Microsoft ευθυγραμμίζεται με τον στόχο να καταστεί η Ευρώπη όχι μόνο πρωτοπόρα στην αξιοποίηση της AI, αλλά και ασφαλής και ανθεκτική απέναντι στους κινδύνους που η νέα ψηφιακή εποχή φέρνει.

Παραδείγματα από τη Γαλλία και τη Γερμανία

Δύο από τις μεγαλύτερες χώρες της Ευρώπης, η Γαλλία και η Γερμανία, έχουν υπάρξει πρωτοστάτες στην προσπάθεια για ψηφιακή κυριαρχία. Έχουν διατυπώσει σαφείς απαιτήσεις για «κυρίαρχο cloud» (sovereign cloud) που θα εξασφαλίζει ότι τα δεδομένα του δημόσιου τομέα και άλλων κρίσιμων φορέων θα παραμένουν υπό εθνικό έλεγχο, χωρίς τον κίνδυνο ξένης πρόσβασης. Η Microsoft, αντιλαμβανόμενη τη σημασία αυτών των αγορών και προκλήσεων, έχει αναπτύξει ειδικές συνεργασίες και λύσεις προσαρμοσμένες στη Γαλλία και τη Γερμανία, οι οποίες αποτελούν χειροπιαστά παραδείγματα της στρατηγικής της σε δράση.

Γαλλία – “Bleu”: Μια κοινοπραξία εμπιστευτικού cloud

Στη Γαλλία, η κυβέρνηση έχει υιοθετήσει τη στρατηγική του «Cloud de Confiance» (δηλ. “cloud εμπιστοσύνης”) – ένα πλαίσιο που ορίζει ότι οι υπηρεσίες cloud που θα χρησιμοποιεί το γαλλικό δημόσιο και οι κρίσιμες υποδομές πρέπει να πληρούν αυστηρά κριτήρια ασφάλειας και κυριαρχίας. Βασική προϋπόθεση είναι ότι τα δεδομένα θα είναι πλήρως προστατευμένα από εξωχώριες δικαιοδοσίες (ιδίως από νόμους όπως ο CLOUD Act των ΗΠΑ) και ότι η λειτουργία των υπηρεσιών θα γίνεται υπό γαλλικό έλεγχο, βάσει της πιστοποίησης SecNumCloud της γαλλικής αρχής κυβερνοασφάλειας ANSSI. Για να ανταποκριθεί σε αυτήν την πρόκληση, η Microsoft δεν επιχείρησε να δράσει μόνη – αντιθέτως, σύναψε συνεργασία με δύο κορυφαίες γαλλικές εταιρείες τεχνολογίας: την Capgemini και την Orange. Μαζί, ίδρυσαν μια νέα κοινοπραξία με το όνομα “Bleu” (Γαλλικά για το “μπλε”, παραπέμποντας και στο χρώμα της Γαλλίας). Η Bleu δημιουργήθηκε ειδικά για να προσφέρει μια πλήρη γκάμα υπηρεσιών Microsoft Azure και Microsoft 365, οι οποίες όμως θα λειτουργούν υπό γαλλικό έλεγχο. Η ιδιοκτησία και η διαχείριση των data centers που θα υποστηρίζουν αυτές τις υπηρεσίες ανήκουν στην Capgemini και την Orange, και είναι διαχωρισμένα από την ευρύτερη παγκόσμια υποδομή του Azure. Αυτό σημαίνει ότι παρότι η τεχνολογία προέρχεται από τη Microsoft, η φυσική υποδομή και οι λειτουργίες ελέγχονται από γαλλικές οντότητες, εξασφαλίζοντας συμμόρφωση με τις γαλλικές απαιτήσεις κυριαρχίας.

Το εγχείρημα Bleu ξεκίνησε να σχεδιάζεται τον Μάιο του 2021 και απέκτησε επίσημη μορφή με την έγκριση των ευρωπαϊκών αρχών το 2023. Στις 15 Ιανουαρίου 2024, η Capgemini και η Orange ανακοίνωσαν την εμπορική έναρξη λειτουργίας της Bleu. Η πλατφόρμα προβλέπεται να είναι πλήρως επιχειρησιακή στο τέλος του 2024, δίνοντας στον δημόσιο τομέα της Γαλλίας (υπουργεία, υπηρεσίες, νοσοκομεία, τοπική αυτοδιοίκηση, φορείς ζωτικής σημασίας κ.ά.) τη δυνατότητα να χρησιμοποιούν τις υπηρεσίες Microsoft 365 και Azure σε ένα περιβάλλον που πληροί τα κριτήρια του «cloud εμπιστοσύνης». Οι τρεις εταίροι (Orange, Capgemini, Microsoft) στοχεύουν να λάβουν την πιστοποίηση SecNumCloud v3.2 το 2025, η οποία περιλαμβάνει αυστηρούς κανόνες κυριαρχίας – όπως την εγγύηση ότι δεν υπάρχει ξένη δικαιοδοσία με δικαίωμα πρόσβασης στα δεδομένα. Αξίζει να αναφερθεί ότι η ANSSI (η αρμόδια αρχή ασφάλειας) δεν είχε ακόμη επιβεβαιώσει αν μια κοινοπραξία που περιλαμβάνει αμερικανική εταιρεία μπορεί να λάβει αυτή την πιστοποίηση, όμως η Bleu φιλοδοξεί να αποδείξει ότι με τη σωστή δομή είναι εφικτό.

Η περίπτωση της Bleu είναι ενδεικτική: Αντί η Microsoft να προσπαθήσει να «πιέσει» τις γαλλικές απαιτήσεις στα μέτρα της, προσαρμόστηκε εκείνη στα μέτρα της Γαλλίας. Προσφέροντας την τεχνολογία της μέσω ενός σχήματος γαλλικής ιδιοκτησίας και ελέγχου, κατάφερε να παραμείνει πάροχος για τον γαλλικό δημόσιο τομέα, ενώ ταυτόχρονα ικανοποίησε την ανάγκη της Γαλλίας για κυριαρχία. Όπως δήλωσε ο CEO της Orange, Christel Heydemann, το Bleu θα επιτρέψει στον γαλλικό δημόσιο τομέα να αξιοποιήσει τις σύγχρονες υπηρεσίες cloud της Microsoft, «διασφαλίζοντας παράλληλα ότι συμμορφώνονται πλήρως με τα πρότυπα που έχει θέσει η γαλλική πολιτεία στη δομή ‘trusted cloud’». Με αυτόν τον τρόπο, η Γαλλία αποκτά ένα “υβρίδιο” κυρίαρχου cloud: την ισχύ και καινοτομία ενός παγκόσμιου παρόχου, συνδυασμένη με τον τοπικό έλεγχο και την νομική θωράκιση που απαιτεί το κράτος.

Γερμανία – “Delos Cloud”: Κυρίαρχο cloud για το Δημόσιο

Παρόμοια ανησυχία για την ψηφιακή κυριαρχία υπήρξε και στη Γερμανία. Στα μέσα της προηγούμενης δεκαετίας, η Γερμανία είχε δοκιμάσει μια πρώτη προσέγγιση συνεργασίας με τη Microsoft για ένα “German Cloud” μέσω της θυγατρικής της Deutsche Telekom, όμως εκείνο το μοντέλο αποδείχθηκε αργό και περιοριστικό, οδηγώντας τελικά σε κατάργηση του ειδικού καθεστώτος. Με τις απαιτήσεις όμως να παραμένουν, η Microsoft επανήλθε σε νέο σχήμα. Το 2022, ξεκίνησε μια συνεργασία με την SAP και την Arvato Systems (θυγατρική της γερμανικής Bertelsmann) για τη δημιουργία ενός νέου κυρίαρχου cloud ειδικά για τον γερμανικό δημόσιο τομέα. Μέσω της θυγατρικής της SAP, Delos Cloud GmbH, συγκροτήθηκε μια πλατφόρμα με στόχο να λύσει το εξής δίλημμα: οι γερμανικές αρχές θα ήθελαν να αξιοποιήσουν τις cloud υπηρεσίες της Microsoft, αλλά συχνά δεν μπορούν λόγω κανονισμών προστασίας δεδομένων και κυριαρχίαςheise.de. Το Delos Cloud σκοπεύει να δώσει μια λύση προσφέροντας την τεχνολογία του Azure/Microsoft 365 σε ένα περιβάλλον όπου η λειτουργία και η φιλοξενία γίνονται από γερμανική εταιρεία, σε γερμανικά data centers και με γερμανικό προσωπικό.

Τον Σεπτέμβριο του 2024, οι εταίροι ανακοίνωσαν ότι υπέγραψαν τα τελικά συμβόλαια για την υλοποίηση της κυρίαρχης πλατφόρμας cloud για τη γερμανική διοίκηση. Η Arvato ανέλαβε τον επιχειρησιακό ρόλο λειτουργίας του platform, ενώ η Microsoft θα παράσχει την τεχνολογική βάση. Μέχρι το φθινόπωρο του 2024 είχε ήδη προχωρήσει σε μεγάλο βαθμό η εγκατάσταση των απαραίτητων υποδομών data center και είχε οριστεί το λειτουργικό μοντέλο συνεργασίας. Σύμφωνα με τον σχεδιασμό, στο πρώτο εξάμηνο του 2025 θα είναι διαθέσιμες δοκιμαστικά (για αξιολόγηση) οι πρώτες βασικές υπηρεσίες Azure μέσω της Delos Cloud, ενώ στο δεύτερο εξάμηνο του 2025 θα ακολουθήσουν οι κύριες υπηρεσίες Azure και το Microsoft 365, προσφερόμενες από την Delos Cloud. Αυτό το χρονοδιάγραμμα δείχνει ότι η Γερμανία σύντομα θα έχει ένα λειτουργικό κυρίαρχο cloud που θα μπορεί να χρησιμοποιηθεί από ομοσπονδιακά υπουργεία, κρατιδιακές διοικήσεις και άλλους δημόσιους φορείς.

Όπως και στη Γαλλία, το γερμανικό μοντέλο προβλέπει ότι τα data centers είναι διακριτά από το παγκόσμιο δίκτυο της Microsoft και λειτουργούν από τοπικό φορέα. Ο στόχος είναι να προστατεύονται τα δεδομένα από πρόσβαση ξένων αρχών και να ικανοποιούνται πλήρως οι γερμανικοί κανονισμοί (που είναι μεταξύ των αυστηρότερων στην Ευρώπη). Είναι αξιοσημείωτο ότι ο ίδιος ο Γερμανός Καγκελάριος, Όλαφ Σολτς, φέρεται να υποστήριξε ενεργά πολιτικά την προώθηση του Delos Cloud, παροτρύνοντας τα ομόσπονδα κρατίδια να δεσμευτούν πως θα το χρησιμοποιήσουν, ως μια λύση που συμφιλιώνει τις ανάγκες για σύγχρονη τεχνολογία με τις απαιτήσεις κυριαρχίας. Με άλλα λόγια, υπάρχει πολιτική βούληση στο υψηλότερο επίπεδο να πετύχει αυτό το εγχείρημα, διότι θεωρείται πρότυπο για το πώς η Ευρώπη μπορεί να σταθεί στα πόδια της ψηφιακά, χωρίς να αποκλείει τους μεγάλους διεθνείς παίκτες αλλά “εξημερώνοντάς” τους σύμφωνα με τα ευρωπαϊκά πρότυπα.

Τα παραδείγματα της Γαλλίας και της Γερμανίας δείχνουν ότι η έννοια της ψηφιακής κυριαρχίας μεταφράζεται σε συγκεκριμένες απαιτήσεις και δράσεις σε εθνικό επίπεδο. Η Microsoft έχει δείξει ευελιξία και προθυμία να συνεργαστεί σε αυτά τα πλαίσια, αντί να τα αντικρούσει. Αυτό έχει διττό όφελος: οι χώρες αυτές αποκτούν πρόσβαση σε κορυφαίες τεχνολογίες AI και cloud χωρίς να θυσιάζουν τον έλεγχο και τη νομιμοποίησή τους, ενώ η Microsoft διατηρεί (ή επεκτείνει) το μερίδιο αγοράς της προσαρμόζοντας το μοντέλο της. Επιπλέον, τέτοιες συνεργασίες ενισχύουν τη γενικότερη ανθεκτικότητα της υποδομής – θυμίζουμε την ενότητα περί “Business continuity partnerships” όπου η Microsoft αποθηκεύει εφεδρικά αντίγραφα του κώδικά της σε μια ασφαλή αποθήκη στην Ελβετία και δίνει στους Ευρωπαίους εταίρους της (όπως την Bleu και την Delos) τα νόμιμα δικαιώματα πρόσβασης και χρήσης του, ώστε αυτοί να μπορούν να διατηρήσουν τις υπηρεσίες σε λειτουργία σε περίπτωση που η Microsoft δεχτεί εντολή διακοπής. Αυτό προσθέτει μια έξτρα δικλείδα ασφαλείας: ακόμη και σε ακραίες περιπτώσεις, οι ευρωπαϊκοί συνεργάτες μπορούν να πάρουν τον έλεγχο και να συνεχίσουν την παροχή υπηρεσιών cloud στους πελάτες, χρησιμοποιώντας τον κώδικα της Microsoft αλλά χωρίς τη συμμετοχή της, εφόσον αυτό απαιτηθεί. Είναι, ουσιαστικά, μια συμφωνία έκτακτης ανάγκης που θωρακίζει περαιτέρω την ευρωπαϊκή ψηφιακή αυτονομία, με την ίδια τη Microsoft να παραχωρεί αυτό το δικαίωμα για να χτίσει εμπιστοσύνη.

Εν κατακλείδι, η Γαλλία και η Γερμανία λειτουργούν ως προάγγελοι μιας ευρύτερης τάσης στην Ευρώπη: οι χώρες θέλουν τον έλεγχο των δεδομένων τους, αλλά και την πρωτοπορία της τεχνολογίας. Η Microsoft δείχνει ότι μπορεί να προσφέρει και τα δύο, μέσα από καινοτόμα μοντέλα συνεργασίας. Αυτές οι περιπτώσεις αποτελούν οδηγό και για άλλες χώρες – ήδη και άλλες αγορές (Ιταλία, Ισπανία, χώρες Σκανδιναβίας) επενδύουν σε νέα data centers της Microsoft ή εξετάζουν παρόμοιες συνεργασίες, διασφαλίζοντας ότι η υποδομή θα πληροί τις εθνικές απαιτήσεις. Στο τέλος της ημέρας, κάθε τέτοιο εγχείρημα ενισχύει το συνολικό οικοσύστημα cloud της Ευρώπης και συμβάλλει στον περιορισμό του ψηφιακού κατακερματισμού, προωθώντας μια πιο ενωμένη και αυτάρκη ευρωπαϊκή ψηφιακή αγορά.

Τι σημαίνει αυτή η στρατηγική για την ανταγωνιστικότητα της Ευρώπης στην AI

Η στρατηγική της Microsoft να επεκτείνει τα data centers και τις υπηρεσίες AI της στην Ευρώπη, συμμορφούμενη παράλληλα με τις αρχές της ψηφιακής κυριαρχίας, έχει ευρύτερες επιπτώσεις: διαμορφώνει το πεδίο στο οποίο η Ευρώπη θα ανταγωνιστεί στην παγκόσμια κούρσα της τεχνητής νοημοσύνης. Επί σειρά ετών, η Ευρώπη υπήρξε ηγέτιδα σε ρυθμιστικό επίπεδο (θέτοντας κανόνες όπως ο GDPR και προετοιμάζοντας τον AI Act), αλλά υστερούσε στο επίπεδο των υποδομών και επενδύσεων σε σύγκριση με τις ΗΠΑ και την Κίνα. Η αυξημένη παρουσία και δέσμευση της Microsoft στην ευρωπαϊκή αγορά αλλάζει κάπως τις ισορροπίες, παρέχοντας στην Ευρώπη εργαλεία για να ενισχύσει την ανταγωνιστικότητά της στην AI.

Πρώτον, η αύξηση των ευρωπαϊκών data centers από παρόχους όπως η Microsoft βελτιώνει δραστικά την πρόσβαση σε υπολογιστική ισχύ (compute) για ερευνητές, startups και επιχειρήσεις στην Ευρώπη. Μέχρι πρότινος, ένα σημαντικό μέρος της προηγμένης υποδομής AI (π.χ. για εκπαίδευση μεγάλων μοντέλων machine learning) βρισκόταν εκτός Ευρώπης, σε αμερικανικά data centers. Αυτό δημιουργούσε ενίοτε εμπόδια: υψηλότερος λανθάνων χρόνος (latency), νομικές δυσκολίες στη διακίνηση δεδομένων (λόγω GDPR/Schrems II) και μια γενική αίσθηση ότι η αιχμή της AI ήταν γεωγραφικά μακριά από την Ευρώπη. Με περισσότερους κόμβους AI εντός της Ευρώπης, αυτό αρχίζει να αλλάζει. Η Microsoft αναφέρει ότι υλοποιεί αρχές “ανοιχτής πρόσβασης στην AI”, διασφαλίζοντας ότι η πλατφόρμα Azure AI είναι ανοιχτή τόσο σε μοντέλα ανοιχτού κώδικα όσο και σε ιδιόκτητα. Ήδη φιλοξενεί πάνω από 1.800 μοντέλα AI στο οικοσύστημά της, εκ των οποίων τα περισσότερα είναι ανοιχτού κώδικα – συμπεριλαμβανομένων πολλών από Ευρωπαίους δημιουργούς AI, όπως η γαλλική startup Mistral AI και η πλατφόρμα Hugging Face. Όλα αυτά τα μοντέλα διατίθενται μέσω δημόσιων API, διευκολύνοντας τη διαλειτουργικότητα και επιτρέποντας στους χρήστες να επιλέγουν ποια μοντέλα θα χρησιμοποιήσουν και πού θα αναπτύξουν τις λύσεις τους: είτε στο Azure, είτε σε άλλο public cloud, είτε σε δικά τους on-premises data centers. Τέτοιες κινήσεις ενισχύουν την ευελιξία και ανεξαρτησία των ευρωπαϊκών εταιρειών: μπορούν να αξιοποιούν τις πιο σύγχρονες AI τεχνολογίες χωρίς κλειδώματα, και μάλιστα να τις μεταφέρουν εύκολα αν θελήσουν. Ενδεικτικά, το 2022 η Microsoft κατάργησε τα τέλη μεταφοράς δεδομένων (egress fees) για πελάτες που θέλουν να μετακινηθούν από το cloud της σε άλλον πάροχο, αφαιρώντας ένα οικονομικό εμπόδιο σε περίπτωση που κάποιος φορέας θελήσει να αλλάξει πλατφόρμα. Αυτή η πολιτική ευνοεί την ανταγωνιστικότητα και εμποδίζει το να «κλειδωθούν» οι ευρωπαϊκοί πελάτες σε μία πλατφόρμα – ενισχύοντας έτσι τη διαπραγματευτική τους δύναμη και την δυνατότητα επιλογών.

Δεύτερον, η τοπική παρουσία ισχυρών cloud υποδομών σημαίνει ότι οι ευρωπαϊκές startups και ερευνητές έχουν το “εργαστήριο” που χρειάζονται εντός έδρας. Δεν χρειάζεται να φύγει κανείς στη Σίλικον Βάλεϊ για να έχει πρόσβαση σε αιχμή τεχνολογίας. Ήδη βλέπουμε απτά παραδείγματα: όπως αναφέρει η Microsoft, πολλές ευρωπαϊκές νεοφυείς επιχειρήσεις και οργανισμοί αξιοποιούν την ανοιχτή πρόσβαση στα εργαλεία και μοντέλα AI που προσφέρει. Για παράδειγμα, η Factorial στην Ισπανία αναπτύσσει λύσεις αυτοματοποίησης HR με χρήση AI, η iGenius στην Ιταλία φτιάχνει AI εφαρμογές για ρυθμιζόμενες βιομηχανίες, η Visma στη Νορβηγία ενσωματώνει AI σε λογιστικές και μισθοδοτικές υπηρεσίες, το Ινστιτούτο Curie στη Γαλλία χρησιμοποιεί AI για έρευνα κατά του καρκίνου, η UBS στην Ελβετία δημιουργεί την επόμενη γενιά ψηφιακής τραπεζικής με AI, και ακόμα και παραδοσιακές εταιρείες όπως η Heineken στην Ολλανδία χρησιμοποιούν AI για να βελτιώσουν την παραγωγικότητα των εργαζομένων. Όλες αυτές οι δραστηριότητες πραγματοποιούνται στην Ευρώπη, αξιοποιώντας υποδομές cloud που εδρεύουν εδώ. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα όχι μόνο την ανάπτυξη καινοτομίας εντός του ευρωπαϊκού οικοσυστήματος, αλλά και τη δημιουργία θέσεων εργασίας, την ανάπτυξη τοπικής τεχνογνωσίας και την αύξηση των επενδύσεων στην περιοχή. Σύμφωνα με μελέτη του Ευρωπαϊκού Συνδέσμου Κέντρων Δεδομένων (EUDCA), μόνο τα εμπορικά κέντρα δεδομένων (colocation) συνεισέφεραν 30 δισ. ευρώ στο ευρωπαϊκό ΑΕΠ το 2023, και αυτό το νούμερο προβλέπεται να ανέλθει στα 83,8 δισ. ευρώ ως το 2030 με την τρέχουσα αναπτυξιακή δυναμική. Οδηγοί αυτής της ανόδου είναι η υιοθέτηση της AI, ο ψηφιακός μετασχηματισμός και η στροφή σε cloud αρχιτεκτονικές. Με άλλα λόγια, η επέκταση των data centers (από Microsoft και άλλους) δημιουργεί ένα θετικό οικονομικό κύκλο: περισσότερη υποδομή -> περισσότερη δυνατότητα AI -> περισσότερη καινοτομία και επιχειρηματική δραστηριότητα -> μεγαλύτερη συμβολή στο ΑΕΠ και στη διεθνή ανταγωνιστικότητα της Ευρώπης.

Τρίτον, η παρουσία της Microsoft και η συνεργασία της με τις ευρωπαϊκές αρχές σε θέματα κυριαρχίας ενδέχεται να δώσει στην Ευρώπη ένα “μοντέλο” ισορροπίας μεταξύ ρύθμισης και καινοτομίας. Μέχρι στιγμής, η Ευρώπη έχει κερδίσει επαίνους για τη ρύθμιση (π.χ. GDPR, AI Act) αλλά έχει δεχθεί κριτική ότι η αυστηρότητα ίσως επιβαρύνει τις εταιρείες της και δυσχεραίνει τη δημιουργία δικών της τεχνολογικών κολοσσών. Αν όμως η συνεργασία δημόσιου-ιδιωτικού τομέα εξελιχθεί όπως στα παραδείγματα Bleu και Delos – όπου ξένοι πάροχοι συμμορφώνονται με τους ευρωπαϊκούς κανόνες και οι ευρωπαϊκοί φορείς επωφελούνται από την τεχνολογία – τότε η Ευρώπη μπορεί να πετύχει μια συμβιωτική σχέση. Η Microsoft, σε πρόσφατες δηλώσεις, αναγνώρισε ότι για να διατηρήσει το “δικαίωμα να δραστηριοποιείται” (license to operate) σε κάθε ευρωπαϊκή χώρα, πρέπει να ακούει προσεκτικά τους τοπικούς ηγέτες, να σέβεται τις αξίες τους και να τηρεί τους νόμους τους. Αυτό υποδηλώνει ότι η δύναμη της ευρωπαϊκής αγοράς (και το πολιτικό βάρος των έννοιων όπως η ψηφιακή κυριαρχία) είναι τόσο μεγάλη που ακόμη και κολοσσοί όπως η Microsoft προσαρμόζουν τη συμπεριφορά τους. Αυτό, στην ουσία, είναι μια μορφή νίκης της Ευρώπης σε στρατηγικό επίπεδο: επιβάλλει τους όρους της χωρίς να χρειαστεί να αποκλείσει τις μεγάλες εταιρείες, αλλά αντίθετα τις ενσωματώνει στο δικό της πλαίσιο. Για την ανταγωνιστικότητα στην AI, αυτό είναι κρίσιμο. Σημαίνει ότι η Ευρώπη μπορεί να έχει πρόσβαση στις κορυφαίες τεχνολογικές πλατφόρμες (που, ας είμαστε ρεαλιστές, σήμερα προέρχονται σε μεγάλο βαθμό από τις ΗΠΑ), και ταυτόχρονα να προωθεί τις δικές της αξίες και στόχους (ιδιωτικότητα, κυριαρχία, ασφάλεια, ανοιχτά πρότυπα). Έτσι, οι ευρωπαϊκές εταιρείες δεν μειονεκτούν τεχνολογικά έναντι των αμερικανικών ή κινεζικών, επειδή χρησιμοποιούν τα ίδια εργαλεία – αλλά τα χρησιμοποιούν με τρόπο συμβατό προς το ευρωπαϊκό μοντέλο.

Βέβαια, θα ήταν αφελές να πιστέψουμε ότι όλα τα προβλήματα λύθηκαν. Η Ευρώπη εξακολουθεί να υστερεί σε ορισμένους δείκτες: Οι επενδύσεις σε R&D για AI και το διαθέσιμο venture capital είναι μικρότερα από των ανταγωνιστών της. Υπάρχει διαρροή εγκεφάλων – πολλοί κορυφαίοι ερευνητές AI είτε εργάζονται για αμερικανικές εταιρείες είτε μεταναστεύουν σε πιο ώριμα οικοσυστήματα, αν και αυτό μπορεί να αντιστραφεί αν το ευρωπαϊκό οικοσύστημα συνεχίσει να ενισχύεται. Επίσης, η κατανομή πόρων στην Ευρώπη είναι κατακερματισμένη μεταξύ πολλών χωρών, γεγονός που ενίοτε εμποδίζει τη δημιουργία ενός “ευρωπαϊκού Google” ή “ευρωπαϊκού OpenAI”. Ωστόσο, η προσέγγιση της ΕΕ – να στηρίξει ταυτόχρονα πολλές περιοχές και να μειώσει τις ανισότητες – έχει και τα πλεονεκτήματά της: δημιουργεί μια ευρεία βάση ταλέντου και αγορών. Η στρατηγική της Microsoft ευθυγραμμίζεται και εδώ: αντί να επικεντρωθεί μόνο σε ένα-δύο μεγάλα κέντρα (π.χ. μόνο σε Ιρλανδία ή Ολλανδία), επεκτείνεται σε 16 χώρες. Αυτό σημαίνει ότι και χώρες της Νότιας, Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης θα δουν ανάπτυξη υποδομών cloud, συνεισφέροντας σε μια πιο ισορροπημένη ψηφιακή ανάπτυξη. Ήδη, εκτός από τις παραδοσιακές “μητροπόλεις” κέντρων δεδομένων (Φρανκφούρτη, Λονδίνο, Άμστερνταμ, Παρίσι, Δουβλίνο), αναδύονται περιφέρειες όπως οι Σκανδιναβικές χώρες, η Νότια Ευρώπη και η Ανατολική Ευρώπη ως σημαντικοί κόμβοι, υποστηριζόμενοι από επενδύσεις σε ανανεώσιμη ενέργεια και βελτιωμένη ψηφιακή υποδομή. Για παράδειγμα, η Microsoft εγκαινιάζει νέες περιοχές data center σε χώρες όπως η Ισπανία, η Ιταλία, η Πολωνία, ακόμη και η Ελλάδα, φέρνοντας το cloud πιο κοντά σε αυτές τις αγορές. Αυτό όχι μόνο μειώνει το latency και διευκολύνει τη συμμόρφωση με τοπικές απαιτήσεις, αλλά δημιουργεί και θέσεις εργασίας υψηλής εξειδίκευσης σε αυτές τις οικονομίες, κάνοντάς τις μέρος του ευρωπαϊκού success story στην AI.

Συνολικά, η ανταγωνιστικότητα της Ευρώπης στην AI ενισχύεται όταν συνδυάζεται η καινοτομία με την κυριαρχία. Η Microsoft, μέσω της στρατηγικής της, δείχνει ότι είναι εφικτό να υπάρξει τεχνολογική πρόοδος χωρίς εκπτώσεις στην ευρωπαϊκή ανεξαρτησία. Εάν η Ευρώπη μπορέσει να αξιοποιήσει πλήρως τις υποδομές που αποκτά στο έδαφός της, να καλλιεργήσει το ταλέντο της (διατηρώντας τους μηχανικούς και τους επιστήμονες της AI εντός των συνόρων της) και να συνεχίσει να προωθεί ενιαίες αγορές (ώστε μια startup από την Πορτογαλία να μπορεί εύκολα να πουλήσει σε όλη την ΕΕ), τότε η παρουσία ισχυρών συμμάχων όπως η Microsoft θα λειτουργήσει ως επιταχυντής για την ανάδειξή της σε κορυφαία δύναμη της τεχνητής νοημοσύνης. Και αυτό θα έχει παγκόσμιες προεκτάσεις: μια ανταγωνιστική Ευρώπη στην AI σημαίνει περισσότερες επιλογές για τους καταναλωτές, περισσότερα πρότυπα που εστιάζουν σε ανθρώπινες αξίες και μια υγιέστερη ισορροπία ισχύος στην παγκόσμια ψηφιακή οικονομία.

Συμπεράσματα και προοπτικές

Η στρατηγική της Microsoft στην Ευρώπη – όπως αποτυπώνεται από τις δεσμεύσεις, τις επενδύσεις και τις συνεργασίες που περιγράψαμε – αντικατοπτρίζει μια νέα πραγματικότητα στην παγκόσμια ψηφιακή σκηνή. Η Ευρώπη, άλλοτε θεωρούμενη «ρυθμιστής» μάλλον παρά «παίκτης», έχει καταφέρει να μετατοπίσει σε σημαντικό βαθμό το επίκεντρο της τεχνολογικής ανάπτυξης στο έδαφός της. Η Microsoft, με την τεράστια ισχύ που διαθέτει σε AI και cloud, αναγνώρισε ότι για να συνεχίσει να ευημερεί σε αυτή την αγορά οφείλει να κατανοήσει και να ενστερνιστεί τις ευρωπαϊκές προτεραιότητες. Το γεγονός ότι μια αμερικανική πολυεθνική δημιουργεί ευρωπαϊκό συμβούλιο διοίκησης για τα data centers της, υποτάσσεται στο ευρωπαϊκό δίκαιο, συνάπτει συμβόλαια που εγγυώνται ότι δεν θα εγκαταλείψει τους Ευρωπαίους πελάτες της σε δύσκολες στιγμές, και συνεργάζεται με ευρωπαϊκές εταιρείες για να προσφέρει «τοπικά» cloud, δείχνει μια βαθιά αλλαγή νοοτροπίας. Θα μπορούσαμε να πούμε πως πρόκειται για μια ώριμη φάση της παγκοσμιοποίησης της τεχνολογίας: όχι πια ένα μοντέλο όπου μια καινοτομία «εξάγεται» αυτούσια σε όλο τον κόσμο, αλλά ένα μοντέλο όπου η τεχνολογία προσαρμόζεται στις τοπικές κοινωνίες και απαιτήσεις. Για την Ευρώπη, αυτή είναι μια δικαίωση της στρατηγικής της να διεκδικήσει την ψηφιακή της κυριαρχία. Οι όροι όπως “ευρωπαϊκή ψηφιακή αυτονομία” μπορεί κάποτε να ακούγονταν αόριστοι, όμως βλέπουμε πλέον συγκεκριμένα αποτελέσματα: υπερδιπλασιασμός της υποδομής cloud στην ήπειρο, νέες θέσεις εργασίας, αύξηση του ΑΕΠ από τον τομέα των data centers, και πιο ασφαλείς υπηρεσίες για κυβερνήσεις και επιχειρήσεις.

Από την άλλη πλευρά, δεν πρέπει να παραβλέψουμε ότι η ευρωπαϊκή ψηφιακή κυριαρχία όπως επιτυγχάνεται σήμερα εξακολουθεί να βασίζεται σε μεγάλο βαθμό σε εταιρείες εκτός Ευρώπης – απλώς αυτές έχουν προσαρμοστεί στους ευρωπαϊκούς κανόνες. Αυτό εγείρει το ερώτημα: Είναι αρκετό αυτό ή θα πρέπει η Ευρώπη να επιδιώξει ακόμη περισσότερο την ανάπτυξη δικών της, εγχώριων εναλλακτικών; Πρωτοβουλίες όπως το Gaia-X (το ευρωπαϊκό project για ένα ομοσπονδιακό οικοσύστημα cloud) και επενδύσεις εκατομμυρίων ευρώ σε υπολογιστές υψηλών επιδόσεων και δίκτυα 5G/6G, δείχνουν ότι η ΕΕ θέλει να ενισχύσει και τις δικές της ικανότητες. Ίσως το μέλλον να φέρει ένα υβριδικό μοντέλο όπου ευρωπαϊκές εταιρείες θα στέκονται επάξια δίπλα σε κολοσσούς όπως η Microsoft, είτε συνεργαζόμενες (όπως η SAP και η Deutsche Telekom στο παράδειγμα της Γερμανίας) είτε και αυτόνομα. Σε κάθε περίπτωση, η τωρινή στρατηγική έχει εξασφαλίσει ότι η Ευρώπη δεν μένει πίσω στην κούρσα της AI, αλλά συμμετέχει ενεργά διαμορφώνοντας τους όρους συμμετοχής. Αυτό είναι ζωτικής σημασίας, καθώς η τεχνητή νοημοσύνη αναδεικνύεται σε καταλύτη για σχεδόν κάθε τομέα – από την βιομηχανία και την υγεία μέχρι την εκπαίδευση και την κλιματική πολιτική. Το να έχει η Ευρώπη λόγο και ρόλο σε αυτόν τον μετασχηματισμό, την καθιστά πιο ισχυρή γεωπολιτικά και οικονομικά.

Εν κατακλείδι, η επέκταση των data centers AI στην Ευρώπη από τη Microsoft και η παράλληλη τήρηση των αρχών ψηφιακής κυριαρχίας συνιστούν ένα win-win σενάριο: η Microsoft επεκτείνει την επιχειρηματική της παρουσία σε ένα περιβάλλον σταθερό και αξιόπιστο, κερδίζοντας την εμπιστοσύνη κυβερνήσεων και πελατών. Η Ευρώπη, από την πλευρά της, απολαμβάνει τα οφέλη της παγκόσμιας τεχνολογικής προόδου χωρίς να εκχωρεί τον έλεγχο των δεδομένων και των νόμων της. Η ανταγωνιστικότητά της στην AI ενισχύεται ουσιαστικά, αφού αποκτά πρόσβαση σε πόρους και πλατφόρμες αιχμής, ενώ ταυτόχρονα διατηρεί και εξελίσσει το δικό της ανθρώπινο δυναμικό και καινοτομία. Πρόκειται για μια λεπτή ισορροπία μεταξύ ανοικτού οικοσυστήματος και στρατηγικής αυτονομίας – μια ισορροπία που, αν διατηρηθεί σωστά, μπορεί να καταστήσει την Ευρώπη πρότυπο στο πώς συνδυάζονται η τεχνολογική ανάπτυξη με την δημοκρατική λογοδοσία και τα δικαιώματα. Η συνέχεια αυτής της ιστορίας θα εξαρτηθεί από το πώς θα κινηθούν όλα τα εμπλεκόμενα μέρη: νομοθέτες, εταιρείες, ερευνητές και κοινωνία. Μέχρι στιγμής, το παράδειγμα της Microsoft δείχνει ότι όταν υπάρχει διάθεση συνεργασίας και κατανόησης, η απόσταση μεταξύ Σιάτλ και Βρυξελλών μπορεί να μικρύνει – προς όφελος και των δύο πλευρών, αλλά κυρίως προς όφελος ενός ασφαλέστερου, δικαιότερου και πιο καινοτόμου ψηφιακού μέλλοντος για την Ευρώπη.